विद्युत्चुम्बकीयनियन्त्रणव्यवस्थाः अत्यावश्यकाः सन्ति । आधुनिक उद्योगस्य निर्माणार्थं उत्पादस्य गुणवत्तायां निरन्तरं सुधारस्य आवश्यकता, तथा च व्ययस्य न्यूनीकरणेन अस्याः प्रौद्योगिक्याः विकासः धक्कायितः अस्ति । एतादृशस्य नियन्त्रणप्रणालीनां द्वौ प्रकारौ स्तः - निष्क्रियः सक्रियः च । निष्क्रिय-चुम्बकीय-नियन्त्रण-प्रणाल्यां चुम्बकानि समाविष्टानि सन्ति, यदा तु सक्रिय-चुम्बकीय-नियन्त्रण-प्रणाल्याः एकः मोटरः भवति यः चुम्बकानां परिभ्रमणं नियन्त्रयति सम्पूर्णे विश्वे एतादृशप्रकारस्य नियन्त्रणव्यवस्थायाः महती आग्रहः अस्ति । विद्युत्चुम्बकीयनियन्त्रणप्रणालीनां उपयोगात् एकः प्रमुखः लाभः अस्ति यत् ते व्ययस्य महतीं न्यूनीकरणं कुर्वन्ति । वैकल्पिक ऊर्जायाः वा इन्धनस्य वा उत्पादनात् इदं बहु न्यूनम् अस्ति । तदतिरिक्तं अस्याः प्रणाल्याः उपयोगेन सह सम्बद्धाः स्वास्थ्यजोखिमाः न सन्ति । ये व्यापाराः धनस्य रक्षणं कर्तुं प्रयतन्ते तेषां कृते एते लाभाः अतीव महत्त्वपूर्णाः सन्ति। विद्युत्चुम्बकीयनियन्त्रणप्रणालीनां मुख्यतया द्वौ वर्गौ स्तः । ये स्थायी चुम्बक नियंत्रण प्रणाली तथा गतिशील चुम्बकीय नियंत्रण प्रणाली हैं। स्थायी चुम्बक नियंत्रण प्रणाली में कारखाने के आसपास कई स्थायी चुम्बक जनरेटर हैं। एते एकेन स्विचेन नियन्त्रिताः भवन्ति यत् हस्तचलितरूपेण वा स्वयमेव वा चालू कर्तुं शक्यते । इदं अधिकविश्वसनीयतन्त्रेषु अन्यतमम् अस्ति तथा च न्यूनतमं हस्तक्षेपं जनयति ।
गतिशील चुम्बकीय नियंत्रण प्रणाली विद्युत चुम्बक की अनेकों का उपयोग करके संचालित करती है। प्रत्येकं चुम्बकं प्राथमिकं प्रवाहं प्रदत्तं भवति, यत् ततः नियन्त्रणकुण्डलस्य उपयोगेन वैकल्पिकप्रवाहरूपेण परिणमति । नियन्त्रणकुण्डलं चुम्बकीयनियन्त्रणसमूहस्य अन्तः स्थितं भवति तथा च सः प्रणाल्यां स्विचिंगतत्त्वरूपेण कार्यं करोति । नियन्त्रणप्रणाल्यां चुम्बकान् चालू-बन्दं कर्तुं समर्थम् अस्ति । स्थायी तथा गतिशील चुम्बकीय नियंत्रण प्रणाली दोनों दोनों दोनों दोनों दोनों दोनों दोनों दोनों दोनों दोनों दोनों दोनों दोनों दोनों दोनों ही को प्रभावी रूप से संचालित करने के लिए स्थान के एक विशाल क्षेत्र की आवश्यकता होती है। ते उच्चस्तरीयं विकृतिं अपि उत्पादयितुं शक्नुवन्ति, येन केषुचित् क्षेत्रेषु समस्या उत्पद्यते । कारखानस्य विशालं क्षेत्रं प्रायः आवश्यकं भवति यतोहि तेषां भूमिः विशालं क्षेत्रं आच्छादयितुं आवश्यकता वर्तते । अधिकांशतया तेषां उपयोगः उद्योगेषु भवति यत्र कतिपयानि परिणामानि उत्पादयितुं बहुसंख्याकाः कुण्डलाः आवश्यकाः भवन्ति । यथा, उद्योगे विद्युत्-मोटर-उत्पादनार्थं एतादृशस्य प्रणाल्याः उपयोगः भवति । तृतीयः प्रकारः प्रकारः . विद्युत् चुम्बकीय नियंत्रण प्रणाली को एक चतुष्ताीय पुनरावृत्ति का उपयोग करता है। इयं प्रणाली अन्तिमस्य सदृशी अस्ति परन्तु उच्चतरनिर्गमप्रवाहस्य उत्पादनं कर्तुं समर्थः अस्ति । चतुर्धातुकपुनरावृत्तिकर्ता निम्नस्तरीयधारानां नियन्त्रणे अतीव प्रभावी भवति । विद्युत्रेखायाः सुचारुप्रवाहं सुनिश्चित्यै मुख्यतया विद्युत्रेखाजालेषु अस्य उपयोगः भवति ।
विद्युत्चुम्बकीयनियन्त्रणप्रणाल्याः अन्तिमप्रकारस्य अन्तिमप्रकारस्य ग्राहकस्य श्रृङ्खलायाश्च उपयोगः कारखानस्य अन्तः भवति । अस्याः प्रणाल्याः पूर्वस्य च मुख्यः अन्तरः अस्ति यत् प्रथमे प्रणाल्यां न्यूनानि इनपुट्-यन्त्राणि सन्ति यदा द्वितीयस्य बहवः इनपुट्-यन्त्राणि सन्ति । अस्य पृष्ठतः मुख्यं उद्देश्यं विद्युत्चुम्बकीयहस्तक्षेपस्य न्यूनीकरणम् अस्ति । परन्तु निर्माणप्रक्रियासु अद्यापि महती बाधा भवति । केषुचित् सन्दर्भेषु, आवश्यकग्राहकानाम् संख्या प्रणाल्यां उपलब्धस्य संप्रेषकस्य संख्यायाः अतिक्रमणं कर्तुं शक्नोति । सामान्यतया, विपण्यां विद्युत्चुम्बकीयनियन्त्रणप्रणालीनां बहुविधाः प्रकाराः सन्ति । ते सर्वे भिन्नानि प्रयोजनानि सेवन्ते, यस्य अर्थः अस्ति यत् भवतः व्यवसायाय कोऽपि उपयुक्तः न भवेत् । एवं च, प्रणाल्याः विशेषप्रणाल्याः निर्णयात् पूर्वं भवन्तः कस्यापि तकनीकिनियनस्य किञ्चित् सल्लाहं प्राप्नुवन्ति इति अनुशंसितम् । एवं, भवान् ज्ञास्यति यत् भवान् क्रयणं कर्तुम् इच्छति वा यत् प्रणाली वस्तुतः भवतः व्यवसायाय उपयुक्ता अस्ति वा। विपण्यां सर्वाधिकं लोकप्रियं प्रणाली वितरितनियन्त्रणप्रणाली अस्ति । यथा नाम तात्पर्यं करोति, विद्युत्चुम्बकीयनियन्त्रणप्रणाली विशालक्षेत्रे शक्तिं वितरति । एषा प्रणाली कारखानेषु अथवा विद्युत्संस्थासु स्थापिता भवेत् । प्रणाली कुण्डलानां उपयोगेन कार्यं करोति । व्यक्तिभ्यः प्रत्यक्षतया शक्तिं प्रदातुं स्थाने एषा नियन्त्रणव्यवस्था परोक्षरूपेण व्यक्तिभ्यः अथवा समूहेभ्यः शक्तिं प्रदाति । बाजारे विद्युत्चुम्बकीयनियन्त्रणप्रणालीनां अन्यप्रकारस्य केचन प्रकाराः प्रत्यक्षनियन्त्रणप्रणालीं दूरनियन्त्रणप्रणाली च सन्ति । पूर्वः पूर्वव्यवस्थायाः सदृशः भवति । उत्तरार्द्धं हस्तक्षेपस्य उन्मूलनार्थं निर्मितम् अस्ति । व्यक्तिं प्रति प्रत्यक्षतया शक्तिं प्रदातुं स्थाने दूरस्थनियन्त्रणप्रणाली व्यक्तिभिः प्रणाल्याः नियन्त्रणं कर्तुं समर्थयति । एतत् उपयोक्तृ-अन्तरफलक-यन्त्रेण क्रियते, प्रायः सङ्गणकेन ।
